ನಿಮ್ಮ ಶ್ವಾಸಕೋಶವು (Lungs) ನಿಮ್ಮ ದೇಹದ ಪ್ರಮುಖ ಅಂಗಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಸೇವಿಸಿ ಕಲುಷಿತಗೊಂಡ ಇಂಗಾಲದ ಡೈಆಕ್ಸೈಡ್ (Carobn DiOxide) ಅನ್ನು ಹೊರಹಾಕುವುದು, ದೇಹಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾದ ಆಮ್ಲಜನಕವನ್ನು ತಲುಪಿಸುವುದು ಇವುಗಳ ಕಾರ್ಯ. ಆದರೆ ನೀವು ನಿಮಗರಿಯದಂತೇ ನಿಮ್ಮ ಶ್ವಾಸಕೋಶವನ್ನು ಹಾನಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಇರಬಹುದು. ಈ ಕೆಳಗಿನ ಅಭ್ಯಾಸಗಳು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿದೆಯಾ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳ

ನಿಮ್ಮ ಶ್ವಾಸಕೋಶವು (Lungs) ನಿಮ್ಮ ದೇಹದ ಪ್ರಮುಖ ಅಂಗಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಸೇವಿಸಿ ಕಲುಷಿತಗೊಂಡ ಇಂಗಾಲದ ಡೈಆಕ್ಸೈಡ್ (Carobn DiOxide) ಅನ್ನು ಹೊರಹಾಕುವುದು, ದೇಹಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾದ ಆಮ್ಲಜನಕವನ್ನು ತಲುಪಿಸುವುದು ಇವುಗಳ ಕಾರ್ಯ. ಆದರೆ ನೀವು ನಿಮಗರಿಯದಂತೇ ನಿಮ್ಮ ಶ್ವಾಸಕೋಶವನ್ನು ಹಾನಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಇರಬಹುದು. ಈ ಕೆಳಗಿನ ಅಭ್ಯಾಸಗಳು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿದೆಯಾ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಿ ಇದ್ದರೆ ತಪ್ಪಿಸಿ.

ಸೆಕೆಂಡ್ ಹ್ಯಾಂಡ್ ಸ್ಮೋಕಿಂಗ್ (Second Hand Smoking)
ಧೂಮಪಾನಿಯ ಜೊತೆ ಬದುಕುವುದು ನಿಮ್ಮ ಶ್ವಾಸಕೋಶಕ್ಕೂ ಹಾನಿಕಾರಕ. ಧೂಮಪಾನಿ ಸೇವಿಸಿ ಬಿಟ್ಟ ಹೊಗೆ ಸುಮಾರು 4,000 ರಾಸಾಯನಿಕಗಳಿಂದ ಕೂಡಿರುತ್ತದೆ. ಅದು ನಿಮ್ಮ ಉಸಿರಾಟದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಹಾಳು ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಶ್ವಾಸಕೋಶದ ಕ್ಯಾನ್ಸರ್ ಬರುವ ಅಪಾಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ. ಆಸ್ತಮಾ, ಬ್ರಾಂಕೈಟಿಸ್ ಮತ್ತು ಇತರ ಉಸಿರಾಟದ ಕಾಯಿಲೆಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು. ನಿಮ್ಮ ಶ್ವಾಸಕೋಶವನ್ನು ಆರೋಗ್ಯವಾಗಿಡಲು, ಸೆಕೆಂಡ್ ಹ್ಯಾಂಡ್ ಹೊಗೆಯ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಿ, ನಿಮ್ಮ ಸುತ್ತಮುತ್ತ ಇರುವ ಧೂಮಪಾನಿಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಬಿಡಲು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಿ.

ಥರ್ಡ್ ಹ್ಯಾಂಡ್ ಸ್ಮೋಕಿಂಗ್ (Third Hand Smoking)
ನೀವು, ನಿಮ್ಮ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಯಾರೂ ಧೂಮಪಾನ ಮಾಡದಿರಬಹುದು, ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಮೊದಲು ಇದ್ದ ನಿವಾಸಿಗಳು ಧೂಮಪಾನ ಮಾಡುತ್ತಾರಾ? ನೀವು ಹೋಗುವ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಈಗಾಗಲೇ ಯಾರಾದರ ಧೂಮಪಾನಿಗಳು ಬಂದು ಧೂಮಪಾನ ಮಾಡಿದ್ದರೇ? ಥರ್ಡ್ ಹ್ಯಾಂಡ್ ಹೊಗೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿ. ನೀವು ಅದರ ವಾಸನೆಯನ್ನು ಅನುಭವಿಸದಿದ್ದರೂ ಸಹ, ಅಲ್ಲಿ ಆ ಹೊಗೆಯ ಅಂಶಗಳು ಇರಬಹುದು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಶ್ವಾಸಕೋಶದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಬಹುದು. ಒಮ್ಮೆ ಧೂಮಪಾನಿಗೆ ಸೇರಿದ್ದ ಮನೆಗೆ ತೆರಳುವ ಮೊದಲು, ಅದನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣ ಶುಚಿಗೊಳಿಸಿ. ಧೂಮಪಾನಿಗಳಿಂದ ನೀವು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿರುವ ಯಾವುದೇ ಪೀಠೋಪಕರಣಗಳು ಅಥವಾ ಬಟ್ಟೆಗಳಿಗೂ ಇದು ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ.

ಸಾಕಷ್ಟು ವ್ಯಾಯಾಮ ಮಾಡದಿರುವುದು (Exercises)
ದೈಹಿಕ ವ್ಯಾಯಾಮವು (Physical Exercise) ಕೇವಲ ಉತ್ತಮ ಫಿಟ್‌ನೆಸ್‌ಗೆ ನಿಮಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುವುದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ನಿಮ್ಮ ಶ್ವಾಸಕೋಶದ ದಕ್ಷತೆಯನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ. ನೀವು ದಿನನಿತ್ಯ ವ್ಯಾಯಾಮ ಮಾಡುವವರಾದರೆ ನಿಮ್ಮ ಬಲವಾದ ಸ್ನಾಯುಗಳಿಗೆ ಕಡಿಮೆ ಆಮ್ಲಜನಕದ ಅಗತ್ಯವಿರುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ನೀವು ಬೇಗನೆ ಬಳಲುವುದಿಲ್ಲ.
 

ಕಾರ್ಖಾನೆಯ ಬಳಿ ವ್ಯಾಯಾಮ ಮಾಡುವುದು 
ದೈಹಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆ ಎಂದರೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದ ಉತ್ತಮ ಗಾಳಿಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು. ನೀವು ಉಸಿರಾಡುವ ಗಾಳಿಯು ಕಲುಷಿತವಾಗಿದ್ದರೆ, ನಿಮ್ಮ ಶ್ವಾಸಕೋಶವು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದ ಹಾನಿಕಾರಕ ರಾಸಾಯನಿಕಗಳನ್ನು ಹೀರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ವಾಹನ ಓಡಾಡುವ ರಸ್ತೆಗಳು, ಕಾರ್ಖಾನೆಗಳು ಮತ್ತು ಹೆದ್ದಾರಿಗಳ ಬಳಿ ವ್ಯಾಯಾಮ ಮಾಡಬೇಡಿ. ಬದಲಾಗಿ ಹಸಿರು ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿ.

ಮನೆಯ ಧೂಳು ತೆಗೆಯದಿರುವುದು
ಅತಿಯಾದ ಧೂಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಗಾಳಿಯು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ನಿಮ್ಮ ಶ್ವಾಸಕೋಶಕ್ಕೆ ಹಾನಿ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವಿವಿಧ ಉಸಿರಾಟದ ಸೋಂಕುಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು. ನಿಮ್ಮ ಮನೆಯನ್ನು ನಿಯಮಿತವಾಗಿ ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸುವ ಮೂಲಕ ಇದನ್ನು ತಡೆಯಿರಿ. ನಿಮ್ಮ ಪೀಠೋಪಕರಣಗಳನ್ನು ಧೂಳುಮುಕ್ತ ಮಾಡಿ, ನೆಲ ಮತ್ತು ಗೋಡೆಗಳನ್ನು ತೊಳೆಯಿರಿ.

ಆಗಾಗ್ಗೆ ಮರದ ಸುಡುವ ಅಗ್ಗಿಸ್ಟಿಕೆ ಬಳಸುವುದು
ಮರದ ಸುಡುವ ಅಗ್ಗಿಸ್ಟಿಕೆಯ ಪಕ್ಕ ಕೂತು ಬೆಚ್ಚಗಾಗುವುದು ಚಳಿಗಾಲದ ದಿನದಲ್ಲಿ ಆರಾಮದಾಯಕವಾಗಿರಬಹುದು, ಆದರೆ ಇದು ನಿಮ್ಮ ಶ್ವಾಸಕೋಶಕ್ಕೆ ಅಪಾಯಕಾರಿ. ಮರದ ಹೊಗೆಯು ಶ್ವಾಸಕೋಶ ಮತ್ತು ಶ್ವಾಸನಾಳದ ಟ್ಯೂಬ್‌ಗಳನ್ನು ಕೆರಳಿಸುವ ಹಲವಾರು ರಾಸಾಯನಿಕಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಇದು ಹಲವಾರು ಉಸಿರಾಟದ ಕಾಯಿಲೆಗಳನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುವ ಅಪಾಯವನ್ನುಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ.

ಬಂದ್ ಬಾತ್‌ರೂಮ್‌ನಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನ 
ನೀವು ಸ್ನಾನ ಮಾಡುವಾಗ ನಿಮ್ಮ ವಾತಾಯನ ಅಥವಾ ಎಕ್ಸ್‌ಹಾಸ್ಟ್ ‌ ಫ್ಯಾನ್ ಅನ್ನು ಆನ್ ಮಾಡಲು ಮರೆಯದಿರಿ. ಈ ಸರಳ ಅಭ್ಯಾಸವು ಗಾಳಿ ಅಲ್ಲೇ ಬಂದ್ ಆಗುವಿಕೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಣ್ಣ ಕಪ್ಪು ಕಲೆಗಳಂತೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ದೇಹದ ಅಚ್ಚು ಶ್ವಾಸಕೋಶಕ್ಕೆ ಹಾನಿಕಾರಕ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಆಸ್ತಮಾ ಅಥವಾ ಅಲರ್ಜಿ ಇರುವವರಿಗೆ.

ವಿಕಿರಣಗಳ ಜೊತೆ ಬಾಳುವಿಕೆ
ರೇಡಾನ್ ಎಂಬ ವಿಕಿರಣಶೀಲ ಅನಿಲ, ಅಗೋಚರ ಮತ್ತು ವಾಸನೆಯಿಲ್ಲದುದು, ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಗೋಡೆಯ ಬಿರುಕುಗಳು, ಕೊಳವೆಗಳು ಮತ್ತು ಕಿಟಕಿಗಳ ಮೂಲಕ ಮನೆಗಳನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುತ್ತದೆ. ನಿಮ್ಮ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ರೇಡಾನ್ ಇದೆಯೇ ಎಂದು ತಿಳಿಯಲು ಇರುವ ಏಕೈಕ ಮಾರ್ಗವೆಂದರೆ ರೇಡಾನ್ ಪರೀಕ್ಷಕ. 

ವೈದ್ಯರ ಬಳಿಗೆ ಹೋಗದಿರುವುದು
ನಿಮ್ಮ ವೈದ್ಯರನ್ನು ನೀವು ಕೊನೆಯ ಬಾರಿಗೆ ನೋಡಿದ್ದು ಯಾವಾಗ? ನಿಮ್ಮ ವಯಸ್ಸು ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ, ನಿಮ್ಮ ವೈದ್ಯರು ನಿಮ್ಮ ಶ್ವಾಸಕೋಶವು ಆರೋಗ್ಯಕರವಾಗಿದೆಯೆ ಎಂದು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಕೆಲವು ಪರೀಕ್ಷೆಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಸ್ಕ್ರೀನಿಂಗ್ ಪರೀಕ್ಷೆಗೆ ಒಳಗಾಗಬಹುದು. ನಿಮ್ಮ ವೈದ್ಯರನ್ನು ನೋಡಲು ನೀವು ರೋಗಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಅನುಭವಿಸುವವರೆಗೆ ಕಾಯಬೇಡಿ. ಕೆಲವು ಉಸಿರಾಟದ ಕಾಯಿಲೆಗಳು ಮೊದಲಿಗೆ ಲಕ್ಷಣರಹಿತವಾಗಿರುತ್ತವೆ, ಪತ್ತೆಯಾದ ನಂತರ ಸಾಕಷ್ಟು ಹೃದಯ ನೋವನ್ನು ಉಳಿಸುತ್ತದೆ.

ಗ್ಯಾಸ್ ಸ್ಟವ್ ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸದಿರುವುದು
ನಿಮ್ಮ ಗ್ಯಾಸ್ ಸ್ಟವ್ ಅನ್ನು ನಿಯಮಿತವಾಗಿ ಕ್ಲೀನ್ ಮಾಡುತ್ತಾ ಇದ್ದರೆ ಅದು ಸಾರಜನಕ ಡೈಆಕ್ಸೈಡ್ (NO2) ಹೊರಸೂಸುವ ಅಪಾಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ. NO2 ಉಸಿರಾಟದ ಕೊಳವೆಗಳನ್ನು ಉಬ್ಬಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶ್ವಾಸಕೋಶದ ಕಾಯಿಲೆಯಿಂದಾಗಿ ಆಸ್ಪತ್ರೆಗೆ ಸೇರುವ ಅಪಾಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ. 

ಅಡುಗೆ ಮಾಡುವಾಗ ಚಿಮ್ನಿ
ನೀವು ಯಾವ ರೀತಿಯ ಒಲೆ ಹೊಂದಿದ್ದರೂ, ಪ್ರತಿ ಬಾರಿ ಅಡುಗೆ ಮಾಡುವಾಗ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಕಣಗಳು ಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗುತ್ತವೆ. ಈ ಮಾಲಿನ್ಯಕಾರಕಗಳು ಶ್ವಾಸಕೋಶವನ್ನು ಕೆರಳಿಸುತ್ತವೆ, ಇದು ಉಸಿರಾಟದ ಸಮಸ್ಯೆ ಮತ್ತು ಆಸ್ತಮಾ ದಾಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು. ನೀವು ಅಡುಗೆ ಮಾಡುವಾಗ ನಿಮ್ಮ ಮನೆಯ ಗಾಳಿಯನ್ನು ಶುದ್ಧೀಕರಿಸಲು, ಚಿಮಣಿ ಅಥವಾ ಎಕ್ಸ್‌ಹಾಸ್ಟ್ ಫ್ಯಾನ್ ಬಳಸಿ.

ಸಾಕಷ್ಟು ನೀರು ಕುಡಿಯದಿರುವುದು
ಮಾನವ ದೇಹವು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ನೀರಿನಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಹೈಡ್ರೇಟ್ ಆಗಿರಲು ಸಾಕಷ್ಟು ನೀರು ಕುಡಿಯುವುದು ಮುಖ್ಯ. ನೀವು ಸಾಕಷ್ಟು ನೀರು ಕುಡಿಯದಿದ್ದರೆ, ನಿಮ್ಮ ಅಂಗಗಳು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ನಿಮ್ಮ ಶ್ವಾಸಕೋಶಗಳು ಬಳಲುತ್ತವೆ. ಉಸಿರಾಟವು ಕಷ್ಟಕರವಾಗುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಉಸಿರಾಟದ ತೊಂದರೆಗಳ ಅಪಾಯವು ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ.

ಕೈಗಳನ್ನು ಸಾಕಷ್ಟು ತೊಳೆಯದಿರುವುದು
ಶೇಕಡಾ 80ರಷ್ಟು ಸಾಮಾನ್ಯ ಉಸಿರಾಟದ ಸೋಂಕುಗಳು ಸ್ಪರ್ಶದಿಂದ ಹರಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ನಿಮಗೆ ತಿಳಿದಿದೆಯೇ? ಇಂತಹ ಸೋಂಕುಗಳಿಂದ ನಿಮ್ಮ ಶ್ವಾಸಕೋಶವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು, ನಿಮ್ಮ ಕೈಗಳನ್ನು ಆಗಾಗ ತೊಳೆಯಿರಿ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ನೀವು ತಿನ್ನುವ ಮೊದಲು ಮತ್ತು ನಂತರ ನಿಮ್ಮ ಕೈಗಳನ್ನು ತೊಳೆಯಬೇಕು. ನಿಮಗೆ ನೆಗಡಿ ಇದ್ದರೆ, ನಿಮ್ಮ ಮೂಗು ಅಥವಾ ಸೀನುವಿಕೆಯ ನಂತರ ನಿಮ್ಮ ಕೈಗಳನ್ನು ತೊಳೆಯಬೇಕು.

ನಿಮ್ಮ ಕಿಟಕಿಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಿಡುವುದು
ನಿಮ್ಮ ಮನೆಯ ಕಿಟಕಿಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಿ ಶಬ್ದವನ್ನು ತಡೆಯುತ್ತೀರಿ. ಆದರೆ ಈ ಅಭ್ಯಾಸವು ನಿಮ್ಮ ಶ್ವಾಸಕೋಶಕ್ಕೆ ಕೆಟ್ಟದಾಗಿರಬಹುದು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ನಿಮ್ಮ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಸೆಂಟ್ರಲೈಸ್ಡ್ ಎಸಿ ಇದ್ದರೆ ಸರಿ, ಇಲ್ಲವಾದರೆ ನಿಮ್ಮ ಕಿಟಕಿಗಳನ್ನು ತೆರೆದಿರಬೇಕು. ಅದು ಹಾನಿಕಾರಕ ಗಾಳಿಯನ್ನು ಹೊರಹಾಕಿ, ಉತ್ತಮ ಗಾಳಿಯನ್ನು ಬರಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಮತ್ತು ತೇವಾಂಶವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ.

ವಾಯು ಶುದ್ಧಿಕಾರಕಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದು
ಏರ್ ಪ್ಯೂರಿಫೈಯರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುವುದು ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ನಿಮ್ಮ ಮನೆಯ ವಾಸನೆಯನ್ನು ಉತ್ತಮಗೊಳಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಶ್ವಾಸಕೋಶಗಳಿಗೆ ಅವು ಹಾನಿಕಾರಕ. ಅದು ಉಸಿರಾಟದ ಹಾದಿಗಳನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. 

ರಾಸಾಯನಿಕ ಕ್ಲೀನರ್‌ಗಳು 
ಮನೆ ಶುಚಿಗೊಳಿಸಲು, ನೆಲ ಕ್ಲೀನ್ ಮಾಡಲು ನಾವೆಲ್ಲಾ ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಾ ನಿವಾರಕ ಏಜೆಂಟ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತೇವೆ. ಅವು ನಿಮ್ಮ ಶ್ವಾಸಕೋಶಕ್ಕೆ ಅಪಾಯವನ್ನುಂಟುಮಾಡುತ್ತವೆ. ತಮ್ಮ ಮನೆಗಳನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸಲು ರಾಸಾಯನಿಕ ಏಜೆಂಟ್‌ಗಳನ್ನು ನಿಯಮಿತವಾಗಿ ಬಳಸುವ ಮಹಿಳೆಯರು ಶ್ವಾಸಕೋಶದ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದಲ್ಲಿ ಇಳಿಕೆ ಕಂಡುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಅಧ್ಯಯನಕಾರರು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ನೈಸರ್ಗಿಕ ಅಥವಾ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸುವ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ.